چهارشنبه سوری( دکتر مهدی خزعلی )

 چهارشنبه سوری !
بنا نداشتم برای چهارشنبه سوری چیزی بنویسم، تا این که در خبرها خواندم" چهار شنبه سوری خلاف شرع است" یا " خلاف عقل" است! ناچار شدم قلم به دست گیرم، نه برای دفاع از چهارشنبه سوری - که آن هم  دفاع از میراث فرهنگی ومهم است - بلکه برای دفاع از حرمت احکام اسلام، اگر ما دست و دل باز و نابجا از احکام استفاده کنیم و دایره حرام را توسعه دهیم، حاشیه امن برای حرام  ایجاد نکرده ایم، برعکس قبح حرام را ریخته ایم، جوانی که امروز با شادی و شور به مراسم حرام - از دیدگاه آن عالم روحانی - می رود ، پایش به حرام باز می شود و به مراسم و مجالس حرام دیگر هم می رود، کما این که فرزند آن روحانی هم به چهارشنبه سوری می رود و فرزند من هم، فرزند او فعل حرام مرتکب می شود و فرزند من مباحی را بپا می دارد، دین کدام بیشتر در معرض خطر است؟

بارها گفته ام از احکام خمسه ( واجب، مستحب، مباح، مکروه و حرام ) نابجا خرج نکنید، مبنای  " کل شیئی مباح و کل شیئی طاهر" را اصل قرار دهید و با ادله و سند چیزی را از سبد حلال خدا خارج کنید، بعضی آقایان همه چیز را در سبد حرام قرار داده و هر از چند گاهی یکی را لطف فرموده با منت از سبد خارج و در اختیار مردم قرار می دهند!
نقل آن طنز ظریف است که دیدند عده ای فوج فوج  - البته نیم سوز- از جهنم خارج و به جمع بهشتیان می پیوندند،  یکی از بهشتیان می پرسد: کا کا سیاه از کجا می آیی؟   و جهنمی نیم سوز جواب می دهد : ما خاویار خورده بودیم و اکنون حلال شده است، ما را مرخص کردند!   بهشتی نگاهی کرد و دید عده ای روی لبه دیوار جهنم  - ما فی الذمه - نشسته اند، یک پا در جهنم و یک لنگ مبارک در بهشت است، گفت : شما چرا نمی آیید؟   گفتند : ما خاویار را با عرق خورده ایم، منتظریم دومی حلال شود و بیاییم!

حاشیه نروم، چهارشنبه سوری از آداب و رسوم ایران باستان است، پیامبرعظیم الشان اسلام (صلی الله علیه و آله)  بسیاری از آداب و سنن زمان جاهلی را امضاء نمود، در واقع احکامی که امضاء فرمودند بیشتر از احکامی است که ابتدا به ساکن جعل فرمودند، مگر چقدر جاهلیت رسوم باطل مثل زنده به گور کردن دختران داشته است؟ پیامبر و ائمه هدی (علیهم السلام ) تمامی آداب و سنن اقوام و قبائل را که خلاف شرع و عقل نبود مباح می دانستند.
اما " چهارشنبه سوری " که از میراث فرهنگی و آداب شاد ایرانیان است، ( البته تقسیم هفته از اعراب به ایران آمده است) ایرانیان در 5 روز مانده پایان سال ( خمسه مسترقه ) چنین رسمی داشتند، اصل آداب و رسوم است، به چه نامی و زبانی اهمیت ندارد.
اولاً : مراسم عبادی و سنتی ایرانیان اکثراً بصورت جشن و سو ر بوده و این نماد فرهنگ شاد و پر نشاط ایرانیان است.

ثانیا : آتش به عنوان یگانه عنصر از عناصر چهار گانه که هرگز آلوده نمی شود، نماد پاکی و نفی آلودگی و پلیدی است.

ثالثاً : در پایان سرمای زمستان نمادی از حرارت و گرمی در میان قوم و خویش و همسایگان است.

رابعاً : در ظلمات شب نوری است که نمادی از جلوه پروردگار یکتا - اهورامزدا - است، همان گونه که در طور برموسی تجلی کرد و موسی فرمود :" انی انست نارا " نه این که آتشی می بینم، آتشی که به من امید و گرما و نور می بخشد، آتشی که به آن انس دارم.

خامساً : همه از خانه های تنهایی خود بیرون می آیند، جمع می شوند ( ید الله مع الجماعه ) و حول آتشی که جلوه ای از تجلیات رحمانی است به جشن و سرور می پردازند، و تسبیح حق تعالی همین شادی دلهاست.

سادساً : دراین همایش عرفانی سوای از فریضه صله رحم، و دیدار بدون تکلف اقربا و همسایگان، موجبات آشنایی و پیوند های جدید خانوادگی فراهم می آید.

سابعاً : سرودی می خوانند که " زردی من از تو، سرخی تو از من " و شاه بیت مخالفان این است که از آتش طلب سرخی می کنند و شرک است، حتی احمقانه است! باید پاسخ داد : از آتش چیزی نمی خواهند، از حق جل و علا که این آتش نمادی از پاکی و عشق و آیتی از عظمت و قدرت اوست طلب سرخ رویی و حرارت دل دارند، سردی و زردی را کنار آن می زدایند و دل های مرده را به شعله عشق زنده می کنند. هر چه می خواهند از خدا می خواهند، نه از آتش. lمگر ما در طواف کعبه که دعا می خوانیم از کعبه چیزی می خواهیم؟ حتماً باید خدای را غمناک خواند؟ هر چند اشک نیز تسلی دل و شستشوی روح است، لیکن آتش نیز حرارت و شور و شوق است، اگربجای مخالفت با این آیین زیبا و سنت باستانی با آن همراه می شدیم، می توانستیم از آن یک سماع عرفانی بسازیم و امروز چهره ما نیز از گرمی آتش الهی برافروخته و سرخ بود و چنین زار و رنجور نبودیم.
آقایان علما با چه می جنگید؟  کجای این کار حرمت شرعی دارد؟  شادی و شور و نشاط حرام است؟  آتش افروزی حرام است؟ گرم کردن محفل مومنان حرام است؟ صله رحم و تالیف قلوب همسایگان حرام است؟!
این آداب ریشه در اخلاق، منش و خرد نیاکان ما دارد، در تمامی آن ها ضمن شادی، نشاط، سرزندگی واعتقاد به پروردگار یکتا، امید به زندگی و نبرد با اهریمن و بد سگالان نهفته است.  " آتش افروزی"، " کوزه شکنی"، " فالگوش نشینی"،"قاشق زنی"، " آجیل چهارشنبه سوری"، " حاجی فیروز و عمو نوروز" و" سیزده بدر" هیچ تعارضی با احکام اسلام ندارد.
خرده نگیرید که ممکن است در این مراسم رعایت ظواهر شرعی نشود، این مسئله ثانویه است و در عاشورای حسین(علیه السلام) هم برخی رعایت ظواهر شرعی را نمی کنند، ممکن است بعضی خطایی کرده و یا افراد معلوم الحال به اعمال خلاف عفت و ادب دست بزنند تا فیلم گرفته و بلوایی جدید بپا کنند، مثل ماجرای " حسین پارتی" و " کارناوال عاشورا" ، بر مردم است که هوشیار باشند و بهانه ای به دست کوته نظران ندهند..
می گویند: این رسم " آتش پرستی " است، این سخن به همان اندازه گزاف است که وهابیت ما را " بت پرست" می خواند! و مهر نماز ما را " بت " می نامد! یا دیگران ما را بت پرست و " کعبه" این خانه مقدس را بت مسلمین می خوانند! کدام زرتشتی را می شناسید که آتش را پرستش کند، اگر توجه به آتش دارند، به عنوان مظهر پاکی و نماد تجلی خدای یکتا - اهورامزدا - است، ما مفتخریم که هزاران سال قبل از اسلام یکتاپرست بوده ایم و با ظهور اسلام با آغوش باز آنرا پذیرفتیم.
از وارثان بزرگترین تمدن بشری می خواهم که چهارشنبه سوری امسال را با شکوهتر از همیشه بپا داشته و اهریمن جهل و ظلمت و تاریکی را در زبانه آتش اهورایی بسوزانند و دلهای سرما زده ما را به حرارت آتش یزدان گرم کنند و پلیدی را به پاکی آتش بزدایند، پیروز و پاینده باشید
88/12/23  دکتر مهدی خزعلی